Uzun uzun
düşündüm. Acaba ben niye çikolata temperlemeyi beceremiyorum diye. Acaba biri
arkamdan ‘çikolata temperleyemeyesin inşallahhh’ falan mı dedi? Ya da
beceriksiz miyim veyahut bu çikolata beni sevmiyor mu diye ciddi ciddi
düşündüm. Yaptığım çikolatalarla konuştum falan hatta onlara trip bile attım.
Aslında tam olarak yapamıyorum denemez. Her zaman ayarını tutturamıyorum.
Çikolata
temperleme ne derseniz: Çikolatanın yani çikolata yapmak için kullandığımız
kuvertürümüzün benmari usulü eritilip belirli ısı derecelerine getirilmesi. Ha
buradaki amacımız ne yani biz deli miyiz var olan hazır kuvertürü eritip
yeniden işliyoruz? Burdaki amacımız kuvertürümüzü oluşturan kakao yağının,
kakao kütlesinin ve şekerin birbirleriyle etkileşime girerek parlak görünümlü
bir çikolata halini alması. Şimdi işin ehlinden bir temperleme tarifi alalım :)
‘Çikolata’ kitabının yazarına göre ise temperleme: Çikolatanın içerdiği üç
maddenin; şeker,kakao kitlesi ve yağının birbirinden ayrılması için önce eritme
ısısına getirilmesi, sonra da parlaklığı, dayanıklılığı ve güzel bir şekli
garantileyen kakao yağının billurlaşmasıyla bu maddelerin tekrar birleşmesi
işlemidir.
Kötü temperlenmiş
bir çikolata donduğu zaman üstünde beyaz beyaz benekleri olur ve çikolatayı
ısırdığınız zaman tadı pek hoş olmaz. İyi temperlenmiş bir çikolata ise
donduktan sonra parlar. Böyle çikolatayı ısırdığınız zaman çıtır çıtırdır.
Ayrıca o caanım kakao tadını da bariz hissedersiniz. Yani tadı damağınızda
kalır. Sonuç olarak iyi temperlenmiş çikolata candır :)
Şimdi
gelelim benim durumuma. Aslında bu yazıyı yazmayacaktım. Daha tam olarak
tempeleyemediğim için pek yüzüm yoktu yazmaya. Ancaak son birkaç kere yaptığım
çikolatalar parlak parlak bana bakınca dedim ki işte vakti geldi artık alnımın
akıyla yazabilirim :)
Biraz
kuvertürden bahsedelim. Kuvertür çikolata el yapımı çikolata yaparken
kullanılan içerisinde yüksek miktarda kakao yağı bulunduran kakao çekirdeklerinin
işlenmesiyle elde edilen doğal bir çikolatadır.
Ben eskiden
Elit’in bitter kuvertürünü kullanıyordum ama son zamanlarda resmen seviye
atladım. Şimdi resimde gördüğünüz Callebaut bitter kuvertürü kullanıyorum.
Başıma gelebilecek en güzel şey diyebiliriz :) Tamam Elit de fena değildi,
sonuç olarak beraber uzun bir süre geçirdik ama dünyanın sayılı çikolata
devlerinden biri olan Belçikalı Callebaut’un kuvertürü varken Elit almak
Callebaut’a ayıp olurdu :) Bu paketin ağzını çıtçıtlı yapmışlar o yüzden çok
kolaylık oluyor. Kullandıktan sonra paketteki çıtçıtını iyice kapatmak yeterli
oluyor.
Temperlemede
birden fazla metod var. Çikolata ustaları farklı farklı yöntemler
kullanıyorlar. Ayrıca temperleme makinaları da mevcut. Ancak makinalar daha
büyük çaplı üretimler için.Ben bitter çikolata kullandığım için onu nasıl
temperlediğimi anlatacağım. Sütlü çikolatanın ısı dereceleri daha farklı.
1- Öncelikle küçük bir tencerenin dibine
su koydum. Herhangi bir tencere olabilir.
Önemli olan tencerenin üzerine koyacağımız tabağın tencerenin üzerine
tam olarak oturması ve tencerinin içine koyduğumuz suyun tabağa temas etmemesi.
Suyu bu şekilde ayarladıktan sonra altını açıyoruz. Ancak su fokur fokur kaynamamalı
böyle tam kaynamadan önceki bir evre vardır ya suyun içinde küçük baloncuklar
oluşmaya başlar işte o zaman suyun altını kapatıcaz ve çikolata dolu tabağımızı
tencerenin üstüne oturtacağız. Callebaut’un çikolatası damla şeklinde olduğu
için çikolatayı ufaltmam gerekmedi. Ama daha önce kullandığım Elit kuvertür 2,5
kiloluk bir blok halindeydi. Onun için önce ondan 200 g’lık bir parça kesip
bıçakla ufak ufak parçalara ayırıyordum. Bıçakla çikolatayı doğramak bence çok
hoş bir iş ancak vakit alıyor. Bu nedenle damla veya pul şeklinde olanlar büyük
kolaylık.
2- Suyun üzerindeki çikolatayı ara sıra
iyice alt üst ederek karıştıyorum. Çikolata tamamen sıvı hale gelmeli. Bu
aşamada bir adet çikolata termometresi gerekli. Çünkü temperlerken ısıyı önce
50 dereceye çıkaracağız. 50 dereceye gelince benmariden alıp 28 dereceye kadar
sogutacağız daha sonra tekrar kabımızı su buharının üstüne koyup çikolatayı 32
dereceye getireceğiz. Şimdi termometreyi erimiş çikolatanın içine koyuyoruz.
Tam olarak 50 dereceyi göstermeden yani 49,3-49,4’ü gösterdiği zaman suyun
üzerinden alıyorum çünkü kabın sıcaklığıyla çikolata erimeye devam ediyor bu
nedenle çok dikkali olmak lazım 50 dereceyi geçmemeli. Termometrenin 50 dereceye doğru yaklaşması
çok yavaş oluyorsa suyun altını bir dakika kadar yakabilirsiniz. Isı hemen
artmaya başlıyor.
3- Çikolatayı buharın üzerinden aldıktan
sonra farklı yöntemler denedim. Birincisi çok kullanılan bir yöntem olan
çikolatayı mermer tezgaha dökerek soğutmak. Bu yöntemde buharın üzerinden
aldığımız çikolatayı mermer bir tezgaha döküyoruz ve spatulalar yardımıyla
erimiş çikolatamızı iyice döverek 28 dereceye indiriyoruz. Yani dövmek derken ve
resimde gördüğünüz uzun spatulayla tezgaha yayıyoruz diğer küçük spatulayla da
topluyoruz. Dikkat etmemiz gereken bir nokta var ki çikolata sudan nefret eder.
Bu nedenle su buharının üzerinden aldığımız kabın altındaki su damlacıklarını
çikoltayı tezgaha dökmeden önce iyice kurulamamız gerekiyor. Tezgaha yaydığımız
çikolatanın ara sıra derecesini ölçüyoruz. Ama derecenin ucu mermer tezgaha
değmemeli. Dereceyle ölçerken yine aynı mantığı kullanıyorum. Yani derece 29,5
gösterdiğinde çikolatayı hemen tezgahtan toplamaya başlıyorum çünkü tezgahtan
toplaması birazcık vakit alıyor ve bu arada çikolata soğumaya devam ediyor.
Burada da istediğimiz ısının 28 derecenin altına düşmemesi. Normalde çikolata
temperlenen mermer tezgahın kenarları açık oluyor böylece çikolata kabı
tezgahın altına tutularak çikolata hemen kaba dolduruluyor. Ama evdeki tezgahın
kenarlarında mermer yükseltiler olduğu için spatulalar yardımıyla topluyorum.
Alışınca zor olmuyor hemen toplanıyor.
Çikolata tezgaha yapışmıyor mu orda hiç artık kalmıyor mu diye merak
ediyor olabilirsiniz. Ben de ilk seferinde güzelim çikolatayı tezgaha döküp
dökmemek hususunda karasız kalmıştım. Ama bu metal spatularla çok güzel
toplanıyor.
Tezgahtan nasıl çikolata toparlayabileceğiniz hakkında video
izleyebilirsiniz. Youtube’a ‘how to temper chocolate’ yazarsanız karşınıza
çıkar. Ben öyle öğrendim ve çok işe yaradı. O videoları izlemeden önce
çikolatanın tezgaha döküldüğünü bile bilmiyordum :) Aşağıdaki video yardımcı
olabilir diye düşünüyorum.
4- Tezgahtan topladığımız çikolataya
termometreyle bakıyoruz. 28 dereceyi gösterdiğinde tekrar su buharının üzerine
oturtuyoruz ve karıştırarak 32 dereceye getiriyoruz. Yine aynı mantığı
kullanıyoruz ve 31,5 olunca buharın üzerinden alıyoruz. Ben bu aşamada
termometre 32 dereceyi bulunca kabın sıcaklığıyla çikolatanın 32 dereceyi
geçmemesi için çikolata kabını soğuk suyla yıkadığım nemli bir bezin üzerine
alıyorum.
Eveet artık çikolatamız kullanıma hazır. Tezgaha dökerek soğuttuğum
çikolata 250-300 gr civarında oluyor.Kabınızın aldığı miktara göre daha fazlası
olabilir. Ama ben taze taze yapmayı sevdiğim için 250-300 gr ideal oluyor. Daha
az miktarda çikolata eriteceksem örneğin 100-150 gr gibi 2.yöntemi
kullanıyorum.
5-2.yöntemde yine aynı şekilde
çikolatayı benmari usulü eritiyorum ve 50 dereceye varmadan buharın üzerinden
alıyorum. Daha önce hazırladığım içi soğuk su dolu bir kap oluyor ama buzlu bir
su değil. Benmariden aldığım çikolatayı su dolu kabın içine oturtuyorum. Dikkat
etmemiz gereken nokta çikolatanın içine su kaçmaması. Su kaçarsa işimiz bitti
demektir, çikolatamız rahmetlik olmuştur.
6- Soğuk suyun içine oturttuğum
çikolatanın içinde termometre durmaya devam ediyor ve çikolatayı karıştıra
karıştıra 28 dereceye getiriyorum. 28 dereceyi gördüğüm anda kabı alıp tekrar
su buharının üzerine oturtuyorum. Hala derece çikolatanın içinde.
7- Karıştıra karıştıra 32 dereceye
yaklaştırıyorum ve 32 dereceyi bulmadan buharın üzerinden alıyorum.
Temperlenmiş çikolatamız hazır. Daha kolay bir yol gibi gözükebilir ama tezgaha
dökerek soğutmak hem daha garanti hem daha zevkli. Ama tabi az miktarda
çikolata için çok ideal değil.
Çikolata
doğru temperlenmiş mi diye bir test var. Temperlediğiniz çikolatanın içine ufak
bir yağlı kağıt veya plastik bir spatula sokup çıkarıyorsunuz ve 3dk
bekletiyorsunuz. Çikolatanız 3dk sonra donmuşsa harika bir iş çıkarmışsınız
demektir :)
Şimdi
buradan çikolata yapmaya başlayacak arkadaşlarıma seslenmek istiyorum: Ey
gariban kader arkadaşlarım (gariban olmayan lütfen üzerine alınmasın) çikolata
termometreniz olmayabilir veya spatulalarınız olmayabilir Vazgeçmeyin!
Benim ilk
başladığımda ne termometrem ne spatulam ne çikolata kalıplarım vardı. Hatta 2,5
kilo kuvertürüm bile yoktu. Çikolata kursu aldığım yere gider ordan 200 gr
parçalar halinde kuvertür alırdım bir elektronik tartım bile yoktu. Yani
düşünün 2,5 kiloyu rüyamda görsem inanmazdım. Yine de 200 gr çikolatayı alır
bıçakla onu küçük parçalara ayırır,benmari usulü eritirdim. İyice akışkan hale
gelince buharın üzerinden kaldırırdım ve onu daha az akışkan kıvamlı bir hale
gelinceye kadar karıştırarak soğuturdum. Sonra içine fırında kavurduğum
fındıkları atar tatlı kaşığıyla pişirme kağıdının üzerine döker ve buzdolabında
dondururdum.
Çikolata
kursuna gideli yaklaşık 4 yıl oldu ve ben termometremi 2 yıl önce aldım (valla
böyle anlatınca ben bile kendime acıdım:) O yüzden gerçekten çikolata yapmak
istiyorsanız evdeki uygun malzemeleri kullanın gitsin. Ben yemek çatalıyla
truffle yaptığım zamanı bilirim. Çikolata ekipmanları biraz pahalı oldukları
için zamanla tamamlarsınız. Tabi hepsini birden alsanız ve termometreniz olsa
harika olur o ayrı mesele:)
Resimde
gördükleriniz iyi temperlenmiş bir çikolata. Parlaklar ve üzerlerinde beyaz lekeler yok.Resmin sağ tarafında gördüğünüz çikolataları yağlı kağıda döktükten
birkaç dakika sonra katılaştılar, ben katılaştıklarını fark etmedim bile çünkü
o sırada diğer çikolataları dökmekle meşguldüm. Resmin sağ tarafında
gördükleriniz ise yeni döktüğüm ve birkaç dakika sonra katılaşacak olanlar.
Not 1:İnternette ufak bir araştırma yaptığımda Callebaut kuvertürün bazı sitelerde
çok pahalı satılmakta olduğunu gördüm. Bu nedenle yazmak istedim.Ben
Callebaut pul kuvertürü ve diğer malzemeleri İzmir’de gıda çarşısında bulunan
Barmar’dan aldım. Ancak herkesin bizzat gidip alma gibi bir şansı olmayabiliyor. Bu nedenle internetten de çikolata ve diğer malzemelerin siparişini
verebilirsiniz. Barmar’dan Callebaut bitter pul kuvertürü 52 veya 52,5
TL’ye aldım, tam hatırlayamıyorum. Barmar’ın internet sitesi de var : www.barmar.com.tr bu sitede üstte bir
arama butonu var oraya Callebaut yazarsanız karşınıza çıkıyor. Fiyatı 55 TL. Bu
fiyatın üstüne kargo parası da bindiğinde 63 veya 64 lira olur sanırım.
Not 2: Marketten aldığımız çikolataları eritip tekrardan çikolata yapamaz mıyız? Ben bunu yıllar evvel denedim. Yani internette ilk çikolatanın nasıl yapılacağını okuduğumda kuvertür bulamadığımdan marketteki kare paket bitterlerle çikolata yaptım. Ama olmuyor. Çünkü marketteki çikolata da işlenmiş bir çikolata. Kuvertürü çikolatanın anası olarak düşünürsek onlar da kuvertürü alarak işliyorlar ve raf ömrü uzun olsun diye fındık,fıstık vs. maddelerinin dışında katkı maddesi ve yağ koyuyorlar. Oysa el yapımı bir çikolatanın mümkünse 1 hafta içerisinde tüketilmesi gerekir yoksa tazeliğini ve çıtırlığını yitirir.Çünkü içinde katkı maddesi yoktur. Eklemek gerekirse bu 1 haftalık süreyi çikolata uzmanları söylüyor şahsen ben çikolatayı 1 hafta bekletip gözlemlemedim zaten 2 günde bitiveriyor nasıl bittiğini bile anlamıyorsunuz :)